Vermogensoverdracht bij leven: schenken
Geplaatst op: 14-09-2022, 15:29:33
De meest effectieve manier om voor uw erfgenamen erfbelasting te besparen, is om zo arm als een kerkrat te sterven. Toch zal geen enkele estate planner u een dergelijk advies geven. Want belasting besparen voor een ander is leuk, maar u moet ook aan uzelf (en uw partner) blijven denken. Daarom geldt hier: geniet, maar schenk met mate. Hoe bereikt u dit?
Het is een open deur, maar vermogen dat u op uw sterfdag niet meer heeft, zal doorgaans niet met erfbelasting belast zijn. Alles opmaken is een effectieve manier om dat te bereiken. Wie echter zijn met hard werken verdiende vermogen wil doorgeven aan bijvoorbeeld de volgende generatie, doet er goed aan om niet te wachten tot het eind.
De kunst is om bij leven al vermogen over te hevelen, en dan natuurlijk als het even kan tegen minder belastingheffing dan wanneer datzelfde vermogen zou vererven na uw overlijden. En zónder dat uw levensstandaard en uitgavenpatroon daaronder lijdt.
Wat is schenken?
Schenken is uiteindelijk niet veel anders dan bezittingen weggeven aan een ander, die daardoor rijker wordt. De schenker wordt uiteraard armer. Het ontbreken van een reële tegenprestatie (zoals bij een kooptransactie) is een belangrijk kenmerk van een schenking.
Als de schenker de bedoeling heeft om de ontvanger te bevoordelen, is al snel voldaan aan de definitie van een gift. En met de constatering van een gift, komt de Belastingdienst belangstellend om de hoek kijken: over giften wordt in Nederland namelijk schenkbelasting geheven.
Hiermee is aangegeven dat voor een gift niet veel nodig is. Het hoeft niet per se te gaan om een envelop met inhoud, of om het overboeken van mooi bedrag naar de rekening van de ontvanger. Ook een verkoop van een kostbare oldtimer tegen een vriendenprijsje kan een gift zijn, en dus belast met schenkbelasting. En het in een gulle bui afstand doen van een vordering (‘Joh, laat maar zitten!’) zal ook een gift zijn.
Schenk liever kleinere stapjes met een laag tarief dan één grote stap in het hoogste tarief
De fiscaliteit van schenkingen
Giften (die hierna ‘schenkingen’ worden genoemd, ondanks dat het strikt genomen niet hetzelfde is), zijn dus belast met schenkbelasting. Althans, voor dat deel van de schenking dat het vrijgestelde bedrag te boven gaat.
Tarieven voor schenkingen (en erfenissen)
Tot een bedrag van € 130.425 (2022) zal uw partner of kind over een van u ontvangen schenking 10% moeten afdragen aan schenkbelasting. Boven dat bedrag is het tarief 20%. Als u schenkt aan anderen dan uw partner of kinderen, is het ‘starttarief’ zelfs 30%. Voor schenkingen boven de € 130.425 geldt dan een tarief van 40%. Voor kleinkinderen en achterkleinkinderen bestaat overigens nog een ‘tussentarief’ van 18% tot € 130.425 en daarboven 36%.
Het tarief voor schenkingen is precies hetzelfde tarief als het tarief voor ontvangen erfenissen. U vraagt zich nu misschien af: waarom zou ik schenken ter besparing van erfbelasting als een schenking zelf ook belast is? Door de kat of de hond gebeten worden, dat maakt toch niets uit?
Het antwoord daarop ligt deels verscholen in de tarieven zelf. Want het tarief kent een progressie: het gaat van 10% naar 20% (of van 30% naar 40%). De kunst is daarom om met belaste schenkingen waar mogelijk in de eerste schijf – en dus het laagst mogelijke tarief – te blijven.
Als u dat afzet tegen een erfenis op termijn waarvan het leeuwendeel sowieso in het hoge tarief zou zitten, is het nut van schenkingen meteen duidelijk. Liever kleinere stapjes met een laag tarief, dan één grote stap die vooral in het hoogste tarief zit.
Vrijstellingen benutten: hoe vaker, hoe beter!
Daarnaast biedt het doen van schenkingen de mogelijkheid om de schenkingsvrijstellingen te benutten. Enkele van de schenkingsvrijstellingen kunt u elk jaar opnieuw toepassen. Dat in tegenstelling tot een vrijstelling voor een erfenis, die soms weliswaar hoger is dan een schenkingsvrijstelling, maar die slechts één keer toegepast kan worden op het moment dat de erfenis wordt verkregen. Ook hier geldt dus: kleinere stapjes, en telkens weer opnieuw gebruikmaken van de beschikbare schenkingsvrijstellingen.
Het kan voor het doen van een grotere schenking verstandig zijn om langs de notaris te gaan
Hoe schenken?
De meeste schenkingen zijn vormvrij. Dat wil zeggen dat de wet niet een bepaalde vorm voorschrijft waarin de schenking moet plaatsvinden. Een gevulde envelop onder de kerstboom die wordt aangenomen door de blij verraste ontvanger levert een rechtsgeldige schenking op.
Hetzelfde geldt als tante Jo de neven en nichten in december een leuk bedrag overmaakt op de bankrekening, met als omschrijving ‘Schenking van je tante, doe er iets leuks mee!’ Daar is geen uitvoerige akte bij de notaris voor nodig. En evenmin een eigenhandig geschreven ‘officieel’ stuk.
Toch naar de notaris
Toch kan het voor het doen van een (grotere) schenking verstandig zijn om langs de notaris te gaan. Een schenking blijft een overeenkomst, en overeenkomsten kunnen onder bepaalde omstandigheden achteraf worden aangetast.
De wet zegt bijvoorbeeld dat bij ‘misbruik van omstandigheden’, een overeenkomst vernietigbaar is. Dat geldt voor elke overeenkomst, dus ook voor schenkingen. De schenking kan dan ongedaan worden gemaakt. Nu is dat op zichzelf niet zo erg, maar de wet zegt ook dat bij misbruik van omstandigheden, de zogeheten bewijslast wordt omgekeerd.
Omkering bewijslast
Stelt de schenker achteraf dat de ontvanger bij de schenking misbruik van omstandigheden heeft gemaakt (bijvoorbeeld de schenker op onbehoorlijke en ontoelaatbare wijze onder druk heeft gezet), dan moet de ontvanger bewijzen dat dit niet zo is geweest. En dat kon wel eens behoorlijk lastig zijn.
Als de ontvanger dat bewijs niet kan leveren, gaat alsnog een streep door de schenking, en moet de schenking worden teruggegeven! Deze omkering van de bewijslast is er niet als de schenking bij de notaris wordt gedaan.
De notaris houdt wel in de gaten dat misbruik van omstandigheden niet optreedt, is de gedachte. Vanuit de ontvanger bezien is het geen slecht idee om een schenking toch via de notaris te regelen. Wel zo bevorderlijk voor de eigen nachtrust!
Notaris nodig voor de overdracht
Het kan ook zijn dat een akte bij de notaris nodig is om de schenking aan de ontvanger over te dragen. Denk bijvoorbeeld aan een schenking van een woning. Om een stuk onroerend goed op de ontvanger over te laten gaan, is – net als bijvoorbeeld bij een kooptransactie – nog wel gewoon een notariële akte nodig.
Als u schenkt door aan de ontvanger een bedrag ‘schuldig te erkennen’ (schenken op papier), is het vastleggen bij de notaris zonder meer aan te bevelen. Gebeurt dat niet, dan loopt de ontvanger het risico dat de schenking komt te vervallen zodra de schenker overlijdt.
Goed vastleggen
Verder is een goede vastlegging in een akte zeker ook raadzaam als er naast de schenking zelf nog bijkomende zaken geregeld moeten worden. Denk aan de bepaling dat de schenking wel ‘privé van de ontvanger’ moet blijven. Als hier niets van wordt vastgelegd, dan wordt het later heel moeilijk om het bestaan van dergelijke afspraken nog te bewijzen.
Een goede vastlegging is dus belangrijk om de schenking zelf nog eens te kunnen aantonen, als dat nodig is. Want wat als iemand jaren later betwist dat u de Friese staartklok geschonken heeft gekregen, en beweert dat u de klok alleen te leen heeft gekregen om er netjes op te passen? Dan is het wel zo prettig dat de schenking keurig op papier staat.
Jaarlijkse vrijstellingen
Als u eenmaal besloten heeft dat het goed zou zijn om te gaan schenken, dan geldt het jaarlijks benutten van de schenkingsvrijstellingen als ‘laaghangend fruit’.
Schenken aan kinderen
U kunt uw kinderen per jaar € 5.677 (2022) per kind belastingvrij schenken. Als ditzelfde bedrag bij uw overlijden belast zou worden met 20% erfbelasting, dan leert een snelle rekensom dat u met deze enkele schenking € 1.135 aan toekomstige erfbelasting kunt besparen. Toch wel de moeite waard, zeker als dit meerdere jaren achter elkaar lukt.
Schenkingen van ouders bij elkaar optellen
Het is verleidelijk om als ouders te denken: als we nu eens allebei € 5.677 schenken aan onze oogappel, dan gaat het gelijk twee keer zo snel. Helaas, daar is een stokje voor gestoken. Schenkingen door ouders aan kinderen worden bij elkaar opgeteld, en gelden dan als één grote schenking door een ouder gedaan. En daar kan dus maar één keer de vrijstelling voor worden gebruikt.
Een jaarlijks vrijgestelde vermogensoverheveling van bijvoorbeeld € 5.677 aan een kind is mooi, maar soms kan het sneller. Zo mag uw kind tot en met zijn of haar 40e verjaardag één keer een extra hoog bedrag belastingvrij van € 27.231 (2022) ontvangen van u (en uw partner). Let wel: daar zit de gewone jaarlijkse vrijstelling bij inbegrepen, dus er kan in dat jaar niet nog eens € 5.677 bovenop.
Is uw kind 40 jaar of ouder, dan is niet meteen alles verloren. Heeft uw kind een partner die nog geen 40 kaarsjes heeft mogen uitblazen, dan mag uw kind de leeftijd van de partner ‘lenen’. Uw schoonkind en uw kind moeten dan wel fiscale partners zijn voor de Successiewet (SW).
Dat betekent dat ze getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben of ze wonen samen en voldoen aan enkele voorwaarden. Zo moeten samenwoners voor de SW minimaal twee jaar op hetzelfde adres ingeschreven staan in de Basisregistratie Personen (BRP) of een vergelijkbare administratie buiten Nederland en een samenlevingscontract hebben met een wederzijdse zorgverplichting, opgemaakt door de notaris.
Volgt uw kind een zeer dure studie (van ten minste € 20.000 per jaar, exclusief kosten voor levensonderhoud)? Dan is er nog de mogelijkheid om de eenmalig verhoogde schenkingsvrijstelling op te trekken naar € 56.724 (2022).
Schenken aan kleinkinderen
Ook aan uw kleinkinderen kunt u jaarlijks een bedrag schenken. Wel is de vrijstelling voor kleinkinderen wat lager: voor 2022 is deze € 2.274. Dat is overigens ook het vrijgestelde bedrag dat u elk jaar aan iedere derde kunt schenken. Wilt u die altijd behulpzame buurjongen iets toestoppen, dan kan dat dus tot € 2.274 per jaar belastingvrij.
Eigenwoningschenking
Een vrijstelling waar al jaren dankbaar gebruik van wordt gemaakt, is de ‘eigenwoningschenking’ (ook wel ‘jubelton’ genoemd). U kunt uw (klein)kind of zelfs uw buurmeisje eenmalig € 106.671 schenken. U hoeft geen ‘bloedband’ te hebben met de ontvanger. Let wel: deze vrijstelling verdwijnt na 2024 (zie het kader hieronder).
De ontvanger moet minimaal 18 jaar en maximaal 40 jaar (en één dag) zijn en hij moet het bedrag besteden aan de woning. Bijvoorbeeld voor de aankoop, de kosten van nieuwbouw of een verbouwing van de bestaande woning en zelfs voor aflossing van de hypotheek.
Voor de ‘eigenwoningschenking’ is eenmalig € 106.671 vrijgesteld. De ‘gewone’ vrijstelling van € 5.677 en de ‘gewone’ eenmalig verhoogde vrijstelling van € 27.231 zijn hier dus al bij inbegrepen. Zij bestaan niet naast elkaar!
De besteding van de schenking aan de eigen woning moet binnen twee kalenderjaren na het jaar van de schenking plaatsvinden. Anders vervalt de vrijstelling, en moet alsnog de schenkbelasting worden betaald. De schenking hoeft niet in één keer plaats te vinden.
Jubelton verdwijnt na 2024
De eigenwoningschenking mocht u uitsmeren over drie achtereenvolgende jaren. Met het oog op de komende afschaffing van de vrijstelling vanaf 2024, stelt het kabinet nu echter voor om de mogelijkheid tot uitsmeren te laten vervallen voor eigenwoningschenkingen gedaan in 2023. Dat betekent dat voor een eerste eigenwoningschenking in 2023, de vrijstelling van 2023 (€ 27.231) ook geheel in 2023 benut moet worden. Voor een eigenwoningschenking gedaan in 2022, mag een nog ongebruikt deel van de vrijstelling (tot € 106.671) in 2023 nog worden gebruikt, maar niet meer in 2024.
Kruis dus, als u in 2022 een schenking doet en daarbij de eenmalig verhoogde vrijstelling wilt toepassen, op het aangifteformulier de eigenwoningvrijstelling aan. Doe dit zelfs als uw kind in 2022 (nog) geen eigen woning heeft. Zou uw kind in 2023 alsnog een eigen woning verwerven en aan de voorwaarden voor de eigenwoningvrijstelling voldoen, dan kunt u in 2023 nog vrijgesteld bijschenken tot maximaal € 106.671. Als u in 2022 de ‘gewone’ eenmalig verhoogde schenkingsvrijstelling van € 27.231 aankruist, dan is aanvullen in 2023 niet meer mogelijk.
Goede doelen
Bij schenken denken veel mensen meteen aan de volgende generatie (kinderen en kleinkinderen), de partner of naaste familieleden. Maar misschien heeft u een andere bestemming voor ogen, bijvoorbeeld goede doelen.
Algemeen Nut Beogende Instelling
Schenkingen aan een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) zijn geheel en onbeperkt vrijgesteld van schenkbelasting. De grote, landelijk bekende goede doelen zullen doorgaans als ANBI te boek staan, zodat zij schenkingen onbelast kunnen ontvangen. Maar ook kleinere, meer lokaal opererende goede doelen kunnen de ANBI-status hebben.
Schenken aan een goed doel? Check de status!
Overweegt u om een schenking te doen aan een goed doel? Controleer dan op de website van de Belastingdienst of de instelling die u wilt steunen, aangewezen is als ANBI. De Belastingdienst houdt een lijst bij (met een handige zoekfunctie) van alle instellingen die de ANBI-status hebben.
Bij het schrijven van dit artikel bedroeg het aantal ANBI-instellingen maar liefst 53.598 stuks. De kans is dus groot dat de instelling van uw keus daartussen zit.
Sociaal Belang Beogende Instelling
Naast de ANBI is er ook nog de Sociaal Belang Beogende Instelling (SBBI). Instellingen met de SBBI-status hebben een maatschappelijke waarde, maar mogen een meer particulier belang nastreven. Denk bijvoorbeeld aan de plaatselijke voetbalclub, die meer de belangen van haar leden zal behartigen dan het algemeen belang. Ook schenkingen aan SBBI’s zijn vrijgesteld van schenkbelasting. Informeer bij de instelling of deze een SBBI-status heeft.
Giften aan ANBI’s en steunstichtingen van SBBI’s (niet aan de SBBI zelf) kunnen in aanmerking komen voor de giftenaftrek in de inkomstenbelasting. U heeft dan ook nog een persoonlijk financieel voordeeltje van de schenking.
Schenkingsplan
Als de besparing van toekomstige erfbelasting vooropstaat, verdient het de voorkeur om de schenkingen wat meer gestructureerd te doen. U werkt dan naar een einddoel toe. U wilt bijvoorbeeld een zodanige nalatenschap dat de kinderen straks per persoon met hun hele erfenis in de schijf van 10% heffing zitten, na aftrek van hun vrijstelling. Dat komt neer op € 151.984 (2022) per kind.
Voorbeeld
Frank is een alleenstaande ouder met twee kinderen. Hij heeft een vermogen van € 500.000. Van zijn jaarlijkse inkomen komt hij precies rond. Hij teert niet in, en spaart evenmin. Wanneer Frank komt te overlijden en zijn twee kinderen zijn enige erfgenamen zijn, dan erven zij per persoon € 250.000. Na aftrek van de vrijstelling erfbelasting van € 21.559 (in 2022) is € 228.441 per persoon belast. De eerste schijf van de erfbelasting loopt in 2022 tot € 130.425. Dus van de erfenis zit € 228.441 -/- € 130.425 = € 98.016 in de tweede schijf van 20%. Om dit tarief te vermijden, zou de erfenis voor de twee kinderen niet hoger moeten zijn dan twee keer € 151.984 (€ 130.425 + € 21.559).
Als het huidige vermogen méér bedraagt dan € 151.984, dan zouden de kinderen met het meerdere in de schijf van 20% komen. Is de jaarlijkse vrijstelling niet genoeg om het doel te bereiken? Dan kunt u zelfs het doen van belaste schenkingen overwegen (tegen maximaal 10% heffing).
Als met betaling van een tarief van 10% op termijn een tarief van 20% kan worden vermeden, dan is dat immers winst voor uw kinderen. Maar verlies uw eigen belangen daarbij niet uit het oog! U leeft immers niet om te schenken.
Voorbeeld
Er moet per kind € 98.016 als ‘overschot’ worden weggeschonken, dus in totaal € 196.032. Als de resterende levensverwachting van Frank volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek nog tien jaar is, kan hij overwegen om jaarlijks (afgerond) € 9.802 per kind te schenken. Dat kost per jaar € 412 schenkbelasting per kind. Over tien jaar genomen is dat € 4.120 per kind. Zou Frank niet hebben geschonken, dan zou ieder kind over hetzelfde bedrag aan het eind van de rit ongeveer € 19.603 erfbelasting hebben betaald (20% x € 98.016). De besparing per kind is maar liefst zo’n € 15.483.
Dit voorbeeld laat duidelijk zien dat u door uw vermogen in kleine stapjes over te dragen, een aanzienlijke besparing kunt bereiken.
Bedrijfsvermogen schenken
De meest vergaande en uitgebreide bijzondere vrijstelling in de schenkbelasting is de vrijstelling voor bedrijfsoverdrachten. Afhankelijk van het concrete geval, kunnen met deze vrijstelling (weliswaar onder voorwaarden) miljoenenbedrijven worden weggeschonken zonder heffing van schenkbelasting. In 2022 geldt er een vrijstelling van € 1.134.403 voor de personen die de onderneming krijgen en voortzetten.
Bron: bijdrage 2 september 2022 van Maartje Koppes (Flynth) op www.rendement.nl